Artikel geplaatst in "de Jachthond"

Is er meer te leren dan apporteren?

Als geïnteresseerde, altijd willen lerende, ‘jachthonden’ trainster houd ik met plezier naast de vakliteratuur ook de verschillende fora in de gaten. Wat me daarin regelmatig opvalt is dat er nog vrij vaak de volgende soortgelijke vragen gesteld worden:

1. Mijn hond is nu 3 jaar en heeft zijn B diploma dus nu zou ik graag gaan starten met het dirigeren en slepen aanleren, heeft iemand tips voor me?
2. Mijn hondje is aan het wisselen dus nu train ik even niet, of kan dat wel?
3. Je moet een pup toch het eerste jaar gewoon pup laten zijn en daarna pas gaan oefenen?

Wanneer ik dit lees moet ik haast wel reageren want ik vind dit zo ontzettende zonde en zulke gemiste kansen. Er zijn namelijk zo ontzettend veel oefeningen die, je wanneer je ze opsplits in hele kleine goed overdachte fases, juist zo ontzettend goed al aan pups en jonge honden geleerd kunnen worden. Juist wat je ze in dat eerste jaar al kunt leren staat zo mooi verankerd op hun C schijf. En wanneer dit zonder druk en belonend in een goed stappen plan wordt aangeboden is dit echt prima voor een pup/ jonge hond te bevatten. Ze kunnen dus prima pup zijn en toch op een hele leuke manier heel veel leren. Sterker nog, als je ze het eerste jaar al veel leert en zeker wanneer je dit doet middels het zelf nadenkend en oplossend vermogen van het honden brein, creëer je een slimme hond voor het leven die dus ook later makkelijker nieuwe oefeningen zal oppakken.

Het niet trainen met een hond die wisselt heeft vaak te maken met het feit dat men bang is dat de hond gaat knagen op het apport door het wisselen of dat het pijn doet bij het vastpakken. Natuurlijk zul je misschien wat kleine aanpassingen moeten doen in bijvoorbeeld een lichter of zachter apport, zoals bijvoorbeeld een verfroller in plaats van een dummy, maar dan hoeft er geen reden te zijn om niet door te trainen. Natuurlijk hangt het een en ander samen met hoe het model apport er op dat moment uitziet en met welke methodiek dit aangeleerd wordt. Want je kan je vast wel voorstellen dat op het moment van wisselen een dummie in je vang geduwd krijgen zeker aversie voor die dummie zal opleveren. Wanneer je echter bijvoorbeeld kiest voor een backchain opbouw met behulp van marker training en een passend apporteer voorwerp hoeft dit zeker geen probleem te zijn.

Daarnaast lijkt men nog als eens te vergeten dat jacht training een van de meest complexe honden sporten is. Naast veel lange complexe gedrag ketens die we ze allemaal moeten aanleren, staan de voorjagers, maar ook zeker de honden, bloot aan een immense hoeveelheid afleidingen en verleidingen. Wat zich ook nog eens in steeds weer wisselende contexten afspeelt. Kortom er is nog zoveel meer te leren dan apporteren! Dus waarom een hond pas leren dirigeren of slepen als ze hun B diploma hebben? En waarom ze eerst helemaal gek maken van een dummie en het halen en brengen daarvan terwijl dat zo in hun natuur zit en vaak helemaal niet de grootste aandacht behoeft?

Waarom niet, voor ze de oefening apporteren helemaal te gek vinden en daardoor misschien niet meer zo openstaan staat voor commando’s / beloningen / begrenzingen van de baas, eerst heel secuur aandacht besteden aan een grote verscheidenheid van basisvaardigheden die je als apporterende jachthond ook allemaal zal moeten beheersen om uiteindelijk het grote geheel tot in perfectie uit te kunnen voeren. Een kleine greep uit deze vaardigheden kunnen zijn: heelwork, steadyness en impulscontrole, blijf of wacht, zit voor, zit naast, links sturen, verder sturen links en rechtsom, rechts sturen, fatsoenlijk aan en aflijnen , rustig blijven terwijl de ander werkt, hoe gedraag ik me in de wachtkamer, enz. enz. En dan hebben we het nog niet eens over alle afleidingen en verleidingen die daarbij getraind zullen moeten worden als helpers in veld, geuren, geluiden uit het veld, andere honden in het veld, geuren in het veld enz. enz.  

Vaak zie ik , op de wedstrijden of workshops/trainingsweken/weken die ik geef, dat er veel te snel combinaties in het diepe worden gegooid. Nog voor ze überhaupt de belangrijke basisvaardigheden en impuls controle op orde hebben, moeten ze al direct om kunnen gaan met de vele extra verleidingen en afleidingen die grote groepstrainingen met zich mee brengen. Natuurlijk kan de ene combinatie dit eerder aan dan de andere, je hebt natuurlijk verschillen in karakter en ervaring van hond en voorjager en natuurlijk moet je ze in stapjes geleidelijk wel degelijk leren dealen met deze af/verleidingen maar misschien kan ook dat wat meer in fases? Het is misschien toch iets om eens over na te denken.

Terug naar de titel vraag; ‘is er nog meer te leren dan apporteren?’: Ja er is nog vreselijk veel meer te leren om onze jachthond te maken tot ons perfecte, altijd betrouwbare, jachtmaatje. En ja, start dus juist met het aanleren van deze basisvaardigheden in kleine, duidelijk te behappen stukjes, zo jong mogelijk. Het halen/zoeken/ruiken/zien en brengen van een apport zit in hun genetische predispositie dat komt dus vaak wel goed. Maar ze leren hoe en waar dit apport fatsoenlijk af te geven is een heel ander verhaal en daar kun je prima mee starten met een pupje. Wat is vast? waar wil ik dat je zit met je apport? Betekend mijn hand naar beneden los of liever niet maar uitsluitend op het verbale commando? Betekend de riem af vrij of juist blijf nog even zitten tot ik je verbaal vrij geef? Betekend knal met dummie gaan met die banaan of betekend dit blijf rustig naast me zitten en pas als ik apport zeg wil je gaan. Dit soort afspraken kun je allemaal al met je pup/jonge hond vastleggen. Heel vaak zijn bepaalde prikkels of handelingen door klassieke conditionering (Pavlov bel is voer, dus bel is kwijlen) onbedoeld verworden tot commando’s omdat de uitkomst  keer op keer dezelfde is. Terwijl dit net zo gemakkelijk een andere uitkomst had kunnen zijn wanneer we ze bewust meenemen in de training. Riem af is zit en click en voer , riem om hetzelfde. Uitsluitend de verbale vrij betekend je mag gaan. Knal en dummie die valt is minstens net zo vaak een andere opdracht geven ( af, volg, sta, turn enz. enz. ) als toestemming geven om te mogen halen. Hand naar dummie is geen reden tot los maar juist nog even vast houden.

Ook  aanleren van de basisvaardigheden voor de latere dirigeer is zo’n prachtige, fysiek totaal niet belastende, oefening om je pup/jonge al te leren. Zelfs nog voor ze een model apport beheersen. Want met wat target paaltjes of target matjes en een pupje dat je een neus en een poot target hebt ( aanraken target is click = beloning ) geleerd kun je zo mooi de pup al gaan leren wat jij bedoeld met : links, rechts , vooruit en ga verder met de bijbehorende handsignalen (commando’s kunnen uiteraard door iedereen zelf gekozen worden, als ze er maar altijd consequent het zelfde uitzien of klinken).  En wat denk je van de kom en zitfluit? Beide zijn prima in huis aan te leren met elk voer moment en als dit begrepen wordt kun je deze uitstekend voor het eerst op afstand gaan oefenen met behulp van dit target “spel”. Je kunt zo de hele baseball of grote en kleine T uitzetten voor je pup of jonge hond in bijpassende afstanden waarbij de pup zonder nog te kunnen apporteren al wel heel veel basisvaardigheden kan leren die hij later bij de ‘echte’ dirigeer nodig zal hebben. Later nemen onder andere memories de targets over maar wat de commando’s betekenen weet je jonge hond dan inmiddels alvast uit zijn pup opbouw. Bijkomend voordeel van deze manier is dat jij controle hebt over de beloning; namelijk slechts bij de juist uitvoering zal het gedrag wat de pup laat zien gemarkeerd worden met de click/markerwoord en de beloning bij de pup gebracht worden. Er is bij het maken van een verkeerde keus niks zelfbelonends in het veld (dummies,voerbakjes zijn dit wel) slechts een paar targetpaaltjes/matjes, dus het is niet nodig enige druk op je pup te leggen of ze te demotiveren met allerhanden neeën of foeien. Je kunt dit op deze manier dan ook prima dagelijks zonder helpers oefenen.

Een ander mooi voorbeeld is natuurlijk de sleep. Uiteraard zal de hond uiteindelijk ook het apport dat hij vindt aan het eind van de sleep mee moeten nemen en fatsoenlijk afleveren bij de voorjager. Allemaal losse oefeningen waar je apart aan kunt werken. Juist het leren een geurspoortje te volgen kan  al uitstekend met een pup/jonge hond ook als deze nog geen model apport beheerst. Heel jong kun je ze al leren een kleine spoortje te volgen dat is uitgezet met een pantykousje met daarin bijvoorbeeld verse pens. Bij het eindpunt verdienen ze uiteraard wat van de pens. Deze spoortjes doe je, net als alle nieuw aan te bieden oefeningen, eerst in je relatief prikkelarme tuin en worden steeds wat langer met wat meer haken. Daarna doe je hetzelfde buiten je tuin en uiteindelijk ga je de pantykous met pens combineren met de geur van wild wat ze nog steeds niet hoeven te apporteren dat komt later wel. Het kan een voordeel zijn om de eerste stappen van de sleep buiten je tuin aan de lange lijn en tuig te doen zodat de hond leert in alle rust volledig gefocust het spoor uit te werken.

De verschillende mantrail docenten in Nederland kunnen je zeer goed adviseren in de juiste riemvoering en wanneer wel of niet “in de riem te kruipen” of juist te laten vieren. Mensen die een paar privélessen spenderen bij een mantrail trainer die bereidt is dit met wildgeur te doen zijn spekkoper! Dat is ook zo iets moois , heel vaak kunnen technieken uit verschillende honden sporten elkaar enorm versterken. Misschien een mooi onderwerp voor een volgend artikel 😉

Als laatste wil ik dan nog even kort aan halen hoeveel je al met een pup/jonge hond kan doen aan het de hond leren waar zijn exacte positie is op post en hoe hij zich daar dient te gedragen. Ofwel in alle rust strak naast met focus in veld en welk commando (of commando’s) hierbij hoort. Maar ook waar straks zijn exacte positie met het apport zal zijn en welk commando hier bij hoort. Deze oefeningen zijn voor een pup/jonge hond  en zijn mogelijk nog onervaren voorjager heel helder te maken met behulp van placeboard training.

Door middel van het aanleren van een ‘zit naast’ of ‘zit voor’ op een placeboard is het heel helder voor zowel voorjager als hond wat het beloon criteria is namelijk: als je erop zit. Bij een precies passend placeboard kan de ‘zit voor’ of ‘zit naast’ dan ook alleen maar perfect zijn als de hond er met alle poten op zit. Alleen dan is het beloonwaardig en anders niet. Dit zelfde principe kan ook enorm helpen in de eerste stapjes van de ‘blijf’ oefening of de vele varianten van impuls controle oefeningen die men kan doen met een placeboard als hulp middel voor zowel voorjager als hond. Namelijk het verlaten van je placeboard voordat je daar toestemming voor kreeg ( dat kan zijn een release als ‘toe maar’ maar ook een volgend commando als bijvoorbeeld uiteindelijk ‘apport’) is het verliezen van je click/marker en dus je beloning. Tevens zal uiteraard ook het zelfbelonende opgegooide voorwerp (bal,voer,dummie)  uit het veld worden verwijderd voordat de hond het kan bemachtigen. Honden leren hierdoor nadenken over de gevolgen van hun gedrag en zullen al snel over gaan tot het verkiezen van het op de aangewezen plek willen blijven, waar je in de race bent voor beloning en ook nog een mogelijke release wat je toegang geeft tot de prikkel die je zo graag wil hebben (bal/voer/dummie die in veld werd gegooid) ! Mooie hierbij is dat het geen opgelegde rust is (blijf, blijf he, blijffffff)  wat onder onze controle staat en dus altijd optimale alertheid van ons vraagt en vaak juist voor meer spanning zorgt, maar dat het onder controle van de hond komt te staan.De hond wil wachten want alleen dat levert hem de actie op die hij zo graag wil of de voer beloning die hij zo belangrijk vindt. Een totaal andere benadering van steadyness aanleren maar een die o zo mooi werkt. Uiteraard dient het een en ander in hele kleine stapjes opgebouwd te worden zodat er zoveel mogelijk juiste keuzes door de hond gemaakt zullen worden, maar juist ook de verkeerde keuzes waarmee ze hun click/marker en dus beloning verliezen, leert ze veel zonder dat er ook maar enige druk op ze gezet wordt. Het placeboard is dus ‘slechts’ een tijdelijk hulp middel voor heldere afspraken over positie en beloon criteria tussen voorjager en hond, het scheelt een boel aan de hond plukken, onnodige riemhandelingen en overbodig gepraat/gemopper.

Uiteraard bouw je het placeboard, als de oefeningen in de beheers fase zijn, weer af en dat gaat snel want de afspraken zijn inmiddels helder. Met dit zelfde hulpmiddel leer je pups nog voor het apporteren ook zo makkelijk dat ze ook zonder schudden voor hun voorjager kunnen komen zitten want pups vinden het ook nog eens gewoon heel leuk om ergens op te komen zitten. En snel druipend op je placeboard komen zitten betekend click en veel voertjes waarmee het schudden ook nog eens even wat langer vergeten wordt. Eerder al schudden mag de pup best proberen maar levert simpelweg niks op. Uiteraard gaat ook dit vergezeld van een stappenplan waarbij je start zeer dicht aan de waterkant en je de pup nog niet heel diep in het water laat zoeken naar een drijvend voertje en bouw je meer nat worden en afstand tot de water lijn rustig op. Maar ook de eerste stappen naar perfect heelwork of strak pivoteren op post zijn zo waanzinnig mooi te maken met behulp van kleine placeboards.

Kortom naast apporteren is er nog enorm veel te leren en ja dit gaat nou eenmaal het snelst met een jonge hond. Dus maak ze al jong slim en ga vanaf dag een met ze samen werken op een gedoseerde manier en je krijgt naast een slimme hond ook nog eens een ‘jacht” maatje voor het leven. Geniet van de weg die jullie samen bewandelen, zie in hoe complex deze jacht train weg kan zijn en durf dus ook af en toe een stapje terug te doen wanneer dit nodig lijkt. 

Heel veel train plezier,

Gwen Pieters

www.leschienssportives.com

________________________________________________________________________________________________